Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын даргын 2022 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн дугаар А/140 тушаалын дагуу Агаарын навигаци нисэх буудлуудын бодлого зохицуулалтын газрын дарга Ч.Одгэрэл, ИНҮТ-ийн Холбоо, навигаци, ажиглалтын албаны дарга Г.Баттөгс, тус албаны Ажиглалт автоматжуулалтын хэсгийн ахлах инженер Б.Зориг, С.Мөнгөнбагана, радиолокаторын инженер Б.Арсланбаатар, Ж.Санждорж, Д.Жавхлан, Ч.Сандагсүрэн гэсэн 8 хүний бүрэлдэхүүнтэй Бүгд Найрамдах Итали Улсад 2022 оны 06 дугаар сарын 12-ны өдрөөс 06 дүгээр сарын 19-ны өдрүүдэд Иргэний нисэхийн ерөнхий газар болон Tридум э-Секьюрити ХХК хооронд 2020 оны 4 дүгээр сарын 23-ны өдөр байгуулсан “Автомат хамааралтай ажиглалтын Full Dual ch ADS-B системийн 2 иж бүрдэл нийлүүлэх ИНЕГ/ХОӨ/ТББ/Б-11/20 33/20 дугаартай гэрээ”-ний дагуу нийлүүлэгдсэн автомат хамааралтай ажиглалтын системийн үйлдвэрийн сургалтад амжилттай хамрагдаж ирлээ.Тус үйлдвэрийн сургалтаар ажиглалтын ADSB газрын станцыг нислэгийн үйл ажиллагаанд оруулахад шаардлагатай мэдлэгийг суралцаж, цаашид системийн ашиглалт үйлчилгээг хариуцаж ажиллах дадлага туршлага, арга аргачлалыг “THALES” компанийн үйлдвэрийн сургалтын төвд хуваарийн дагуу амжилттай суралцаж ADSB систем дээр ажиллах эрхийн гэрчилгээг авсан. Сургалт доорх агуулгын дагуу зохион байгуулагдсан. Үүнд:1.Системийн бүтэц, зохион байгуулалт2.Системийг удирдах3.Тест хэмжилтийн аргачлал4.Холболтын интерфейсүүд5.Програм хангамж болон техник хангамжийн тохиргоо6.Системийн ажиллагааны горим7.Системийн техник үйлчилгээ хийх8.Сервер болон системийн иж бүрдлийн тохиргоо9.Системийн гэмтлийг оношлох засварлах 1.Системийн бүтэц, зохион байгуулалт:THALES-ын ADSB-ийн газрын станцын бүтэц зохион байгуулалт нь одоогийн ашиглагдаж буй INDRA-ын ADSB-ийн газрын станцтай харьцуулж үзэхэд хэд хэдэн давуу талууд байна. Thales-ын ADSB газрын станц нь хийсвэр шалгалтын плотын мэдээллийг антены monitor холболтоор нэвтрүүлж тухайн антены үндсэн оролтоор хүлээн аван антены болон хүлээн авагчийн ажиллагааг шалгадаг.Хэрэглэгчийн түвшинд удирдлага хяналтын төвд байрлах нэгдсэн CPMS серверээс “MAGS configuration manager” программ хангамж ашиглан бүх сайтын тохиргоог татаж авах, нөөцлөх, ачаалах, сэргээх, хадгалах зэрэг боломжтой.2.Системийг удирдахСистемийн хяналт удирдлагыг нь суурин болон алсын ажлын байр дээр байрлах RCMS болон LCMS гэх удирдлага хяналтын ажлын байруудаас гүйцэтгэнэ. Тус ажлын байр нь өөрийн тусгай програм хангамжийн тусламжтай станцын тоног төхөөрөмжүүдийг хянах, удирдах, тохиргоо хийх боломжтой бөгөөд сүлжээгээр мөн адил хандан хянах, удирдах боломжтой. Системийн программ хангамжийн үндсэн тохиргоонуудыг CPMS буюу НХУТ -д байрлах үндсэн серверийн тусламжтай “MAGS configuration manager” програм хангамжаар нөөцлөх, хянах, удирдах зэрэг боломжтой. LCMS болон RCMS ажлын байрууд дээр дараах программ хангамжууд ашигладаг болно.Агаарын хөлгийн дүрслэлийн систем (TSD)Газрын станцын төлвийн хяналт (GS)Бичлэгийн систем (Recorder)Газрын станцууд болон CPMS-ын хяналт (MTCS)MAGS configuration managerГазрын станцын төлвийн хяналт удирдлага (GS)3.Тест хэмжилтийн аргачлалThales –ын ADSB-ийн станц нь хүлээн авагчийн хэмжилт шалгалт хийх тусгай үүр байхгүй. Хэмжилт шалгалтын хувьд RF сигнал дамжуулж буй кабел дээр хэмжилт шалгалт хийж гүйцэтгэдэг. Ашиглагдаж буй RF кабелуудын унтралт болон VSWR хэмжилт шалгалтыг ANRITSU SITE MASTER332 загварын хэмжүүрийн багажаар хийж гүйцэтгэсэн. GPS –ийн кабелийг 1575,42MHZ давтамж дээр үндсэн антены кабелийг 1090 MHZ дээр хэмжилт шалгалт хийнэ. Хүлээн авагчын Asterix форматыг одоо ашиглагдаж байгаа Cat21 V0.23 дээр нэмэлтээр Asterix формат нэмж агаарын хөлгийн дохионы түвшинг илрүүлж мэдрэх чадварыг тогтоох боломжтой.4.Холболтын интерфейсүүд:5.Програм хангамж болон техник хангамжийн тохиргооThales ADS-B газрын хүлээн авагч станцууд болон CPMS серверийн үндсэн программ хангамж болон техник хангамжийн тохиргоог “LCMS болон RCMS гэх Linux үйлдлийн системтэй ажлын байрууд дээрх MAGS configuration manager” -с тохиргоо хийгдэнэ. Энэхүү программ хангамж нь сүлжээнд байгаа бүх хүлээн авагч болон сервер дахь тохиргоонуудыг нэгтгэсэн төв буюу тохиргоо өөрчлөх, нөөцлөх, хадгалах, сэргээх үйлдлийг хийх боломжтой програм хангамж юм. Мөн сүлжээний орчноор хүлээн авагч, сервер бүр рүү тохируулга хийгдэх боломжтой.6.Системийн ажиллагааны горимThales ADS-B газрын станцын хүлээн авагчуудын ажиллагааны горимд аль нэг нь үндсэн, нөөц горим гэж байхгүй бөгөөд тус бүр бие даасан хүлээн авагч болно. Хүлээн авагч тус бүр агаарын хөлгийн мэдээлэл хүлээн авч боловсруулалт хийгдэж өөрийн хаягчилалаар мэдээллээ түгээнэ. Индра ADS-B газрын станцтай харьцуулахад тус Thales ADS-B системийн хувьд төв талдаа өөрийн гэсэн CPMS сервертэй болно. Тус сервер нь ADS-B газрын станцуудын ажиглалтын мэдээллийг нэгтгэн гаргах, хяналтын мэдээллийг мөн адил нэгтгэх зэрэг давуу талуудтай сервер болно.7.Системийн техник үйлчилгээг хийхДоорх жагсаалтыг баримталж техник үйлчилгээг зааварчилгааны дагуу хийж гүйцэтгэнэ . Тодруулах шаардлагатай ажиллагаанууд дээр үйлдвэрлэгчийн мэргэжилтнээс тодрууллага авсан.8.Системийн гэмтлийг оношлох засварлахТухайн систем дээр гэмтэл гарахад алдааны төлвийн гэрэл болон алдааны мэдээллээс хамааран үйлдвэрлэгчийн гарын авлагаас хамаарал бүхий баримт бичгийг баримтлан гэмтлийг оношилно арга барил суралцсан.Сургалт онол, үйлдвэрлэлийн бодит тоног төхөөрөмж систем дээр суурилан явагдаж маш өргөн мэдлэгийг авч чадсан ба автомат хамааралтай ажиглалтын системийг суурилуулах, цаашид системийн ашиглалт үйл ажиллагааг хариуцан ажиллах, сургалтад хамрагдаж чадаагүй инженерүүддээ зааж зөвлөх ажлыг бүрэн хийнэ гэдэгтээ итгэлтэй байна. Хамрагдсан ИТА тус бүрийн сертификат хавсаргав. Танилцсан:Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын агаарын тээврийнбодлого төлөвлөлтийн газрын дарга Г.БатбаярИргэний нисэхийн үндэсний төвийн дарга Н.Батсайхан Боловсруулсан:Холбоо, навигаци, ажиглалтын албаныАжиглалт автоматжуулалтын хэсгийнРадиолокаторын тасгийн ахлах инженер Б.Зориг, С.Мөнгөнбагана Холбоо, навигаци, ажиглалтын албаныАжиглалт автоматжуулалтын хэсгийнРадиолокаторын инженер Ж.Санждорж, Б.Арсланбаатар, Д.Жавхлан, Ч.Сандагсүрэн Хавсралт.
Иргэний нисэхийн үндэсний төвийн харьяа алба салбар, нэгжүүдийн 2023 оны тайлангийн хурал үргэлжилж байна. Өнөөдрийн хурлын эхэнд Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний алба 2023 онд төлөвлөсөн болон хийж хэрэгжүүлсэн ажлаа танилцууллаа. НХҮА нь ИНД-172 дүрмийн дагуу Монгол Улсад Бүс, Ойртолт, Аэродромын нислэгийн хөдөлгөөний удирдлагын үйлчилгээ, нислэгийн мэдээллийн болон аюулын дохио мэдээллийн үйлчилгээг 24 цагийн турш тасралтгүй үзүүлж ажилладаг. Тус алба нь өнөөдрийн байдлаар 9 хэсэг, 244 орон тоотойгоор үйл ажиллагаагаа явуулж байна. 2023 онд 3 зорилтын хүрээнд нийт 38 ажил хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн нь 100 хувь хэрэгжилттэй үнэлэгдсэн байна.НХҮА нь 2023 онд нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох чиглэлээр 14 томоохон ажлуудыг төлөвлөгөөний дагуу гүйцэтгэж, хэрэгжилтийг 100% хангаж ажилласан байна.Тус алба нь орон нутгийн нислэгийн хөдөлгөөний мэдээллийн үйлчилгээг “Арцат” нэгтгэсэн ажлын байрнаас үзүүлж эхэлсэн байна. Ингэснээр нислэгийн мэдээллийн ажилтнуудын ээлжийн зохион байгуулалтыг оновчтой хийх, нислэгийн мэдээллийн үйлчилгээг олон түвшинд гаргаж, шинэ тоног төхөөрөмжийг нэвтрүүлэх эхлэл тавигдаж байна.Монгол Улс болон БНХАУ-ын НХУТ-д хооронд автоматаар мэдээ солилцох AIDC системийг нэвтрүүлэх ажлын хүрээнд төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хангаж, үйл ажиллагаанд нэвтрүүлэн 2023.11.24-нөөс Ланжоу НХУТ, 2023.12.01-нээс Бээжин НХУТ-тэй хэвийн ашиглаж байна.Нисэхийн мэдээллийг Монгол улсын нутаг дэвсгэр дотор болон бусад иргэний нисэхийн байгууллагуудтай солилцоход ашиглах AMHS системийг үйл ажиллагаанд нэвтрүүлэх бэлтгэл ажлыг бүрэн ханган, 2023.12.01-ээс эхлэн туршилтаар ашиглаж эхлээд байна.“Бүсийн нислэгийн хөдөлгөөний удирдлагын үйлчилгээнд (SI) системийн бус хэмжлийн фүүтийн нэгжийг нэвтрүүлэх ажлын хэсэг байгуулагдан судалгааны ажлыг гүйцэтгэн, тайланг холбогдох байгууллагад хүргүүлэн ажилсан байна.“Нисэхийн дууны холбооны /VCS/ системийг агаарын навигацийн үйлчилгээнд ашиглах ажлын ерөнхий төлөвлөгөөний хүрээнд бэлтгэл ажлыг бүрэн хангаж, 2023.06.12-ноос эхлэн үйл ажиллагаанд ашиглаж байна.“Чингис хаан” ОУНБ-ын хөдөлгөөнт бүсэд газрын хөдөлгөөний зориулалттай тооцоот ажиглалтын MLAT систем нэвтрүүлэх төлөвлөгөөний дагуу холбогдох судалгаа, материалыг бүрдүүлж, хэрэгжилтийг бүрэн ханган, туршилтаар ашиглаж байна.PBN III шат ажлын хүрээнд RNAV5 агаарын замуудыг RNP2 агаарын замууд руу шилжүүлэх бэлтгэл ажлын төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг ханган судалгаа, тайланг 2023.11.21-нд АНҮГ-т хүргүүлсэн. “Буянт-Ухаа” болон “Чингис хаан” ОУНБ-ын хөөрч буух зурвасын завгүйдлийн судалгааг олон улсын стандарт аргачлалаар гүйцэтгэж, тооцоолсон.НХҮА нь ОУИНБ-ын Хавсралт 19 болон Док9859-ийн дагуу ИНД-172, ИНД-100-ийн шаардлагад нийцсэн Аюулгүй байдлын нэгдмэл удирдлагын тогтолцоог 2023.06.16-наас эхлэн хэрэгжүүлээд байна.Мөн НХҮБ-ын Аюулгүйн хамгаалалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг бүрэн хангаж, 2023.10.10-2023.10.20-ны өдрүүдэд ОУИНБ-ын ICAO USAP-CMA аудит шалгалтад амжилттай хамрагдсан.НХҮА нь бүсийн удирдлагын түр шилжин ажиллах ажлын байрыг “Буянт-Ухаа” ОУНБ дахь Бүсийн дадлагажуурын байранд суурилуулж, холбогдох эрсдэлийн үнэлгээ, дасгал, сургуулилтыг зохион байгуулаад байна.Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний үр ашигтай байдлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор нислэгийн хөдөлгөөний ажиглалтын удирдлагын зайчлалыг ОУИНБ-ын Doc4444-т нийцүүлэн багасгах, НХҮЕЖ-ын 12-р бүлэгт оруулах нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг боловсруулж, 2023.12.19-нд “Нислэгийн яриа-2023” зөвлөгөөнөөр хэлэлцсэн байна. 2023 онд ЗХ-ний 337-р ангийн МиГ 29 сөнөөгч онгоцны 7 удаагийн дадлага сургалтын нислэгийг холбогдох байгууллагатай хамтран зохион байгуулсан байна.НХҮА нь 2023 оны 12 дугаар сарын 14-ний байдлаар олон улсын өнгөрөлтийн 40.721 нислэгт удирдлагын үйлчилгээ үзүүлсэн нь өмнөх оноос 12.3%-иар өссөн үзүүлэлт юм. Мөн Олон улсын нийт хөөрөлт, буултын нислэг тайлант хугацаанд 9182 нислэгийн гүйцэтгэлтэй байсан бол орон нутагт 9914 нислэгийн гүйцэтгэлтэй тооцогдсон нь нийт хөөрөлт, буултын нислэгийн тоо өмнөх оноос 91.9%-иар өссөн үзүүлэлт юм.НХҮА нь хүний нөөцийн стратеги төлөвлөгөөгөө боловсруулж, цаашид бэлтгэх шаардлагатай нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний ажилтнуудын эрэлт хэрэгцээ, мэргэшүүлэх шаардлагатай гадаад, дотоод сургалтын төлөвлөгөөг баталсан. Мөн байгууллага, хамт олны уур амьсгалыг эерэг болгох зорилгоор ажилтнуудад хувь хүний хөгжлийн сургалтыг Ганабелл институттэй хамтран зохион байгуулж, Дээлтэй ATC, мэргэжил сурталчлах зэрэг олон төрлийн олон нийтийн арга хэмжээнүүдийг идэвхтэй зохион байгуулжээ.2023 онд тус албанд тохижилт хангамжийн 55 ажил, бусад шаардлагатай худалдан авалтын 11 ажлыг хийж гүйцэтгэсэн байна. Нийт хөөрөлт, буултын нислэгийн эрчимжилт нэмэгдэж буйтай холбогдуулан тус албанаас нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний ажилтнуудын хүний нөөцийн бэлэн байдлыг хангах, мэргэшүүлэх сургалт, дадлагын чанарыг сайжруулах, ээлж зохион байгуулалтыг холбогдох дүрэм журмын дагуу төлөвлөхөд цаашид авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай тулгамдсан асуудлуудыг тайлангийн төгсгөлд танилцуулав. Үүнд: 1. Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний ажилтнуудын илүү цаг болон мэргэжлийн зэргийн нэмэгдэл хөлсийг олгох; 2. Бүсийн болон цамхгийн дадлагажуурын тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх; 3. Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний ажилтнуудын гадаад сургалт; 4. Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний ажилтнуудын ажлын байрны нөхцөлийг хангахад шаардлагатай чихэвч болон сандлын худалдан авалт; 5. “Бүсийн НХУТ”-ийн цахилгаан шат; 6. Нислэгийн хөдөлгөөний ажиглалтын удирдлагын зайчлалыг багасгах. Нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээний алба нь 2024 онд 3 зорилтын хүрээнд нийт 29 ажил хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн байна.
